Η απουσία της μάθησης και του παιχνιδιού στον εξωτερικό χώρο από το νέο Νομοσχέδιο για την παιδεία: Σχόλια και προτάσεις

Το παρακάτω κείμενο δεν αποτελεί μία συνολική ματιά στο νέο νομοσχέδιο για την Παιδεία, ούτε καν μία επιλογή των κυριότερων σημείων του. Εστιάζεται σε κάτι που λείπει. Για άλλη μια φορά δυστυχώς λάμπουν δια της απουσίας τους το εξωτερικό περιβάλλον και το παιχνίδι, στα οποία δε γίνεται καμία απολύτως αναφορά σε ολόκληρο το κείμενο. Αυτή η παράλειψη είναι δε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, με το δεδομένο πως στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχέδιο προτείνεται η ενίσχυση «της βιωματικής και ανακαλυπτικής μάθησης», καθώς και των «δεξιοτήτων 21ου αιώνα», για τις οποίες αναφέρονται ενδεικτικά «η δημιουργικότητα, η συνεργασία, η επικοινωνία, η ευελιξία και προσαρμοστικότητα, η πρωτοβουλία, η οργανωτική ικανότητα, η ενσυναίσθηση, οι κοινωνικές δεξιότητες και η επίλυση προβλημάτων», μεταξύ άλλων.

Η απουσία της αναφοράς στο εξωτερικό περιβάλλον ως χώρου μάθησης και παιχνιδιού, είτε πρόκειται για τη σχολική αυλή, είτε για το φυσικό περιβάλλον εκτός σχολείου, δεν είναι νέα στην εκπαιδευτική πολιτική της χώρας μας, έγινε όμως ιδιαίτερα επίκαιρη μέσα στις συνθήκες που βιώνουμε τους τελευταίους μήνες. Η πανδημία του COVID-19 έδειξε το πόσο σημαντικό είναι να βρισκόμαστε έξω και έκανε, μέσα από το βίωμα, κατανοητά σε όλους τα αποτελέσματα των πλειάδων μελετών που αναφέρονται στη θετική επίδραση του εξωτερικού περιβάλλοντος και της φύσης στην υγεία και την ευεξία. Αυτό ισχύει βέβαια και για τα παιδιά, για τα οποία υπάρχουν επιπλέον σημαντικά θετικά αποτελέσματα για την ανάπτυξη και τη μάθηση. Εκπαιδευτικά συστήματα άλλων χωρών, όπως οι Σκανδιναβικές, έχουν από χρόνια αναγνωρίσει την αξία της μάθησης και του παιχνιδιού στο εξωτερικό περιβάλλον και τα έχουν ενσωματώσει στην εκπαιδευτική τους πρακτική. Ακόμη όμως και αν κανείς δεν εστιάσει στα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, όλοι πια συνειδητοποιούμε πως στους εξωτερικούς χώρους είμαστε πιο ασφαλείς από τον ιό που μας απειλεί τελευταία, αλλά και από όλους τους άλλους ιούς γύρω μας.

Εστιάζοντας στην αξιοποίηση των αυλών των σχολείου μας και στον εμπλουτισμό τους με φυσικά και ελεύθερα υλικά, ενισχύουμε όντως τη δυνατότητα των παιδιών να εμπλακούν σε βιωματική και ανακαλυπτική μάθηση και το να είναι ενεργά, με ουσιαστική εμπλοκή στη διαδικασία. Το εξωτερικό περιβάλλον, ειδικά το φυσικό περιβάλλον, δίνει πολλαπλές ευκαιρίες για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας, της πρωτοβουλίας, της προσαρμοστικότητας, της οργανωτικής ικανότητας και της επίλυσης προβλημάτων. Επίσης ενισχύει μέσα από το παιχνίδι την επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση, παρέχοντας περισσότερες ευκαιρίες για συνεργασία και ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και των κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών. Τίποτα από τα παραπάνω δε μπορεί να γίνει βέβαια χωρίς την ενεργή και θετική συμμετοχή εκπαιδευμένων δασκάλων, που να γνωρίζουν τις αρχές και τη μεθοδολογία της χρήσης του εξωτερικού χώρου για παιχνίδι και μάθηση. Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων του 21ου αιώνα χρειάζεται να γίνει μέσα από μία νέα οπτική και η μάθηση στο εξωτερικό περιβάλλον σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζεται με το να μεταφέρουμε απλά το σκηνικό της τάξης έξω.Η αναγνώριση του εξωτερικού περιβάλλοντος ως σημαντικού χώρου για τη μάθηση και την αλληλεπίδραση των παιδιών, θα έκανε την εμπειρία του σχολείου πιο θετική για τα παιδιά και τους ενήλικες. Θα μπορούσε επίσης να μετατρέψει τις αυλές, που όταν τα σχολεία είναι κλειστά αποκαλύπτονται ως οι άδειοι τσιμεντένιοι χώροι που είναι, σε μικρές οάσεις για το παιχνίδι, την κίνηση και την κοινωνική συναναστροφή σε κάθε γειτονιά. Οι έλλειψη ανοικτών χώρων στις πόλεις είναι κάτι που επίσης μας έγινε ξεκάθαρο μέσα από την κατάσταση της καραντίνας.

Προτείνουμε:

Να ενισχυθεί η μάθηση στον εξωτερικό χώρο στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στο πλαίσιο της προαγωγής της υγείας και της καλλιέργειας δεξιοτήτων 21ου αιώνα, τόσο στις σχολικές αυλές αλλά και σε περιβάλλοντα εκτός σχολείου

Να επιμορφωθούν οι εκπαιδευτικοί γύρω από το παιχνίδι και τη μάθηση στον εξωτερικό χώρο

Να διαμορφωθούν κατάλληλα οι αυλές των σχολείων, με φυσικά και ελεύθερα υλικά, ώστε να προάγουν το παιχνίδι και τη μάθηση.

Το επόμενο διάστημα θα είναι δύσκολο, αλλά αποτελεί επίσης μία μεγάλη ευκαιρία. Επενδύοντας στη διαμόρφωση των αυλών των σχολείων, αλλά και στην απαραίτητη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών γύρω από τη μάθηση και το παιχνίδι στο εξωτερικό περιβάλλον, επενδύουμε στο μέλλον όχι μόνο της εκπαίδευσης των παιδιών μας, αλλά και της κοινωνίας μας συνολικά.

Ελίντα Καλπογιάννη, MSc, PhD (cand.)Παιδιατρική Εργοθεραπεύτρια

Επιστημονικά Υπεύθυνη ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ